استان هرمزگان در جنوب ایران قرار دارد و فرهنگ ریشهدار و قدیمی آن در کنار آدابورسومی خاص مورد توجه بسیاری از تاریخشناسان است. هرمزگان جایگاه ویژهای در صنایع دستی ایران دارد و بیشتر تولیدات آن نیز توسط زنان منطقه انجام میشود. میتوان گفت دستسازههای این استان با زیبایی و طراحی چشمنواز بیشتر جنبه مصرف محلی دارد و معمولا فصلی است.
*گلابتون دوزی
تاریخچه هنر گلابتوندوزی در استان هرمزگان به دوره هخامنشیان برمیگردد که یکی از معروفترین و مهمترین رشتههای صنایع دستی این استان است و از اجزاء اصلی پوشش بومی دختران و زنان به شمار میرود. گلابتوندوزی نوعی رودوزی سنتی است که جنبه تزئینی دارد.
این هنر در گذشته از نخهای ابریشمی با روکش طلا یا نقره روی پارچههای ماهوت، اطلس، مخمل، پشم، کرباس و مخمل با نقشهای ترنج، محرابی، بازوبندی، ختایی، اسلیمی و محرماتی تزیین میشد ولی در حال حاضر با نخ طبیعی گلابتون که روکش فلزی زرد و سفیدی دارد و معمولا روی لباس، یقه، آستین، پیراهن و لبه آستین دوخته میشود.
*شک بافی
شک بافی یک هنر خانگی و سنتی و از سوغات های استان هرمزگان و سوغات بندرعباس است که عموماً در روستاهای استان هرمزگان و توسط بانوان خلق می شوند. شک در واقع نوعی نوار باریک است که از نخ پنبه ای تهیه شده و برای تزیین سجاده، مقنعه، سر آستین و یقه لباس و پایین دامن و در اصل در لباس های محلی مثل شلوار بندری به کار می رود. برای بافتن آن، چند قرقره طلایی و نقره ای را بر روی بالشتک مخصوص این کار به شیوه ای جابجا می کنند تا در نهایت نواری با عرض ۵ میلی متر الی ۶ سانتی متر بافته شود. با توجه به پهنای این نوار، اسامی مختلفی به آنها می دهند. باریک ترین شک، زری یک فصله و پهن ترین آن، شک مرافعی نام دارند.
*کمه دوزی
در کمه دوزی پارچه ای را روی یک دایره می پیچند و آن را محکم با طناب می بندند (شبیه به دف). سپس روی پارچه را نقاشی کرده و آن را از کمان جدا می کنند. این نقاشی را برای تزیین شلوار زنانه، پشتی، پارچه های گل دار و روکش لباس به کار می برند.
*حصیر بافی
حصیربافی هنر زنان و مردان سرزمین نخل و خرماست و از رایجترین صنایع دستی هرمزگان. تاریخچه این هنر به قبل از هخامنشیان تعلق دارد.
هنرمندان این رشته از برگ درختان خرما، که به زبان عامه منطقه به «پیش» معروف است، وسایلی حصیری مانند زنبیل، زیرانداز، ناندان، تویزه، بل، سفره، بادبزن، جارو، سبد و کلاه را تولید میکنند و در حال حاضر این فرآوردههای حصیری در روستاهای میناب، بشاگرد و بندر لنگه عرضه میشود.
*سفال میناب
سفال در بیشتر مناطق ایران تولید می شود و میناب استان هرمزگان نیز یکی از قطب های سفالگری است. محصولات سفالگری در میناب عبارتند از: نوعی کوزه آب به نام جهله، انواع گلدان، قلیان، سرقلیان، اسفندسوز درباز و قفسی و… .
*خوس دوزی
خوسدوزی هنر سوزندوزی بر روی تور یا مخمل است که با نخ خوس یا نقده که نوعی نخ پلاستیکی در رنگهای مختلف است برای تزیین پرده، روسری و چادرهای توری، لباسهای محلی، رومیزی و روتختی استفاده میشود.
نقشهایی که در خوسدوزی استفاده میشود نقش ستارگان به شکل ششپر، هشتپر و دوازدهپر است. در این نوع سوزندوزی پشت و روی پارچه معمولا یکنواخت است و بازتاب منحصربهفردی دارد.
یکی بهترین شهر هایی که در زمینه خوس دوزی فعال است، شهر قشم است.
*بادله دوزی
بادلهدوزی یا تلیبافی یکی از رودوزیهای سنتی و صنایع دستی هرمزگان است که در لغتنامه به معنای یراق بادله به جامه دوختن یا یراقدار کردن جامه است. این نوار با پهنای پانزده سانتیمتری از به هم پیوستن چند نوع زری با هم ،بهصورتی که زری بزرگ در وسط و زریهای کوچک در اطراف است، تولید میشود که معمولا برای تزئین کردن لبه شلوارهای زنانه استفاده میشود.
*سوزن دوزی
هنر سوزندوزی یکی دیگر از انواع رودوزی است که در بخش بشاگرد استان هرمزگان رونق دارد و به روش زنان بلوچ انجام میشود. سوزندوزی یکی از مهمترین شیوههای تزئین لباس است و با کوک و بخیههای رنگی روی بخشهایی از پارچه لباس طرحهای فوقالعاده را به نمایش درمیآورد.
*قالی بافی
صنعت قالیبافی در هرمزگان، بهویژه در میان عشایر رائینی و افشاری، رونق زیادی دارد. نکته قابل توجه در میان بافندگان آن است که این هنرمندان پشم مورد نیاز را پس از تهیه کردن از منطقه سیرجان به بهترین شکل ریسندگی و رنگرزی میکنند. گرههای به کار رفته در قالیهای هرمزگان فارسی است و نقشهای آن معمولا به ایل افشار تعلق دارد که از انواع آن میتوان به طرحهای شکارگاه، ماه و ستارهای، سماوری، بوتهشاهی، سهکله و گنبدی اشاره کرد. بندرعباس، روستای درتوجان و بخش حاجیآباد از مناطقیاند که این صنعت در آنها رواج دارد.
*صنایع دستی دریایی
اگر تا به حال لذت قدم زدن در ساحل خلیج فارس نصیبتان شده باشد، مطمئنا متوجه تنوع بالای صدف های زیبا در این منطقه شده اید. شاید ما براحتی از کنار این صدف ها بگذریم، اما مردم هنرمند جنوب اینها را به عنوان یک فرصت و سرمایه ی اقتصادی می بینند
با قدم زدن در بازارهای بندرعباس میتوان صنایع دستی دریایی زیبایی را دید که بصورت مجسمه ، تابلو و اشیاء گوناگون از مواد اولیه ای که از دریا بدست می آید مثل: صدف، گوش ماهی، استخوان ماهی، حلزون، مرجان، ستاره دریایی و ... درست می شوند.
*خرسک بافی
نوعی از بافت فرش، که پرزهای درشت و بلندی دارد و رنگهای بافت آن از رنگ طبیعی پشم تشکیل شده است را خرسک میگویند. در این نوع فرش از پود رو استفاده نمیشود و تاروپود و پرز آن از پشم است. نقشهای به کار رفته در این فرش غالبا هندسی است و درتوجان از منطقههایی است که خرسکبافی در آن رواج دارد.
در گذشته از این محصول بهعنوان روانداز استفاده میکردند اما در حال حاضر از آن بهعنوان پادری استفاده میکنند.
سفر به دنیای غذاهای تند و آتشین محلی هرمزگان یکی دیگر از جذابیتهای این استان است که نباید آن را از دست داد.
*شیریکی پیچ
شیریکیپیچ نوعی بافت است که از لحاظ فنی بین قالی و گلیم قرار دارد و دار آن شبیه گلیم و بافت آن شبیه قالی است. ماده اولیه و اصلی آن پشم است و پود نازکش از نخ پشمی یا نخ ابریشمی است. نقشهای شیریکیپیچ بسیار متنوع است چون رنگها و ترکیببندیها بیانگر اندیشه و احساسات بافنده است و از محیط، طبیعت و باورها الهام گرفته میشود. از این محصول بهعنوان زیرانداز استفاده میکنند.
یکی بهترین شهر هایی که در زمینه شیریکی پیچ فعال است، شهر کیش است.
*تور بافی
تور یکی از وسایل مورد استفاده در ماهیگیری می باشد که یکی از صنایع دستی بنام بندرعباس است. تور بافی معمولا توسط صیادان انجام میشود، که بصورت موروثی نسل به نسل چرخیده است.