منظور از شام غریبان چیست؟

شام غریبان، در ادبیات و مرثیه‌ های پارسی‌ زبان‌ به غروب آفتاب روز عاشورا و سوگواری این شب گفته می‌شود.

نوحه‌های این مراسم یادآور آوارگی اهل بیت امام حسین (ع) و اسیران و کودکان بازمانده از واقعه کربلا است که در غروب عاشورا، بی‌پناه در تاریکی شب، در بیابان کربلا به سر می‌بردند.

بعضی رسوم خاص، مانند روشن‌کردن شمع یا نشستن در تاریکی، باعث تفاوت عزاداری این شب با دیگر شب‌های محرم می‌شود.

 

شام غریبان چیست؟

سپاه دشمن غروب عاشورا زنان را از خیمه‌ها بیرون کردند و خیمه‌ها را آتش‌زدند. در این هنگام زنان فریاد می‌زدند و چون چشم‌شان به کشتگان خود افتاد لطمه به صورت زدند.

عمر بن سعد غروب عاشورا سر امام حسین (ع) را با خولی اصبحی و حمید بن مسلم ازدی و سرهای یاران و خاندان او را که هفتاد و دو سر بود، به همراه شمر، قیس بن اشعث و عمرو بن حجاج و عزره بن قیس نزد ابن زیاد فرستاد.

عمر سعد خود با جمعی از لشکریانش آن شب را در کربلا ماند و روز بعد نزدیک ظهر پس از دفن کشتگان سپاه خود، همراه اهل بیت امام حسین (ع) و دیگر بازماندگان، به سمت کوفه حرکت کرد.

نقل کرده‌اند که در شب یازدهم محرم که شام غریبان بود، حضرت زینب (س) نماز شبش را ترک نکرد؛ اما به سبب ضعفی که او را فرا گرفته بود، نماز را نشسته خواند.

 

آداب و رسوم و روشن کردن شمع

شام غریبان کم و بیش مانند یک مجلس روضه است، با این تفاوت که در این جلسه، چراغ روشن نمی‌کنند و با افروختن چند شمع، روشنی کمی به مجلس می‌دهند.

دسته‌های عزادار، عَلَم وکتل برنمی‌دارند و زنجیر و سینه نمی‌زنند، بلکه با صفوفی نسبتا منظم به مجلس می‌آیند، با سکوت و متانت، مهموم و مغموم حرکت می‌کنند یا می‌نشینند. سرانجامروضه‌ای خوانده می‌شود که بیشتر به وقایع شب یازدهم محرم سال 61ق و سرنوشت اعضای خاندان امام حسین (ع) مربوط می‌شود.

در این سوگواری از کودکان و نو نهالان برای تمثیل واقعه عاشورا استفاده می‌شود. این مراسم یادآور آوارگی اهل بیت امام حسین (ع) و اسیران و کودکان بازمانده از کربلا است که در غروبعاشورا، بی‌پناه در تاریکی شب، در بیابان کربلا به سر می‌بردند.

در شام غریبان نوحه خود را آرام و بی‌ سر و صدا می‌خوانند. گاهی همه می‌نشینند و یک بند اشعار خود را نشسته می‌خوانند و بعد برای خواندن بند دوم بلند می‌شوند و در حال راه‌رفتن مصرع دوم را تمام می‌کنند و با این کیفیت افتان و خیزان وارد مجلس شده و خارج می‌شوند.

علت روشن کردن شمع در شام غریبان چیست؟

آیین شمع روشن کردن در همه ادیان و مذاهب مختلفی وجود دارد به نوعی در قدیم با فانوس و حالا با شمع یادآور شام تاریک و بدون روشنایی فرزندان اهل بیت امام حسین (ع) می باشد که به نوعی هم دردی تبدیل شده است.

آیین روشن کردن شمع یاد آور لحظاتی است که حضرت زینب (ص) در تاریکی به راه افتاد تا اطفال و خانواده مانده امام حسین (ع) را پیدا کند نور شمع عرض ارادت و هم دردی با زبنب کبری (س) می باشد.

روشن کردن شمع شام غریبان یاد آورد شمع وجود امام حسین (ع) در هدایت خلق بود که در عاشورا آب شد و جسم پاک او روی خاک کربلا غرق در خون گشت.

روشن کردن شمع در یک حالت نمادین از سوزانده شدن خیمه های اهل بیت در عصر عاشورا و ابراز همدردی با خاندان شهدای کربلا است که در تاریکی بیابان با نور سوختن خیمه های شام عاشورا را سپری کردند..

 

کودکستان و دبستان غیر دولتی حدیث ایرانیان زمین